روند تكامل منابع و عوامل قابل سنجش در قدرت، در دوره های زمانی مختلف از تجهیزات نظامی پیشرفته به تسلیحات هسته‌ای و سپس منابع قدرت در فضای سايبر تغییر يافته است. امروزه استفاده از تسلیحات و زرادخانه‌های سايبری (به جای هسته ای)، توسعه اقتصادی ازطريق فضای سايبر(به جای تكیه بر منابع تجديد ناپذير) و اعمال نفوذ توسط رسانه‌های سايبری به شكل گسترده ای به عنوان منابع قدرت سايبری استفاده میشود ؛ بنابراين قدرت سايبری موجب هم‌افزايی و توسعه فراوان در قدرت میشود.
قدرت سايبری از مفاهیم نوظهور قدرت در سالهای اخیر است. اين مفهوم در سطح كشور ،اولین بار به طور صريح توسط مقام معظم رهبری در حكم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی (شهريور 1394) مورد توجه قرار گرفت. البته از ديدگاه معظم له، قدرت سايبری بايد همراه با برخورداری از ابتكار عمل و قدرت تعامل با ديگر كشورها در جهت شكل دهی به قواعد و قوانین مرتبط با فضای سايبر در عرصه جهانی با رويكرد اخلاق مدار و عادلانه باشد؛ اما ازديدگاه دشمن، قدرت سايبری ايران به منظور انجام جنگ سايبری، ايجاد اختلال در سامانه‌های موشكی و فرماندهی و كنترل دشمن، سامانه‌های هوايی بدون سرنشین و… است و همچنان ايران هراسی را در اين حوزه القاء می‌كنند.
از ديدگاه دانیل كوهل، قدرت سايبری به معنای توانايی استفاده از فضای سايبر برای ايجاد برتری و تأثیرگذاری روی محیط‌های عملیاتی ديگر است. زيمت و باری قدرت سايبری را قابلیت كنترل سامانه‌های فناوری اطلاعات و شبكه‌های فضای سايبر می‌دانند كه برای انجام مأموريت‌های نظامی و پشتیبانی از حوزه‌های اقتصادی و سیاسی قابل استفاده است. جوزف نای قدرت سايبری را قدرت مبتنی بر منابع اطلاعاتی فناوری‌های ارتباطی میداند. از ديدگاه شالدون، قادرت ساايبری توانايی دست یابی به اهاداف راهبردی و كاهش توانايی دشمن در بهره برداری يا حمله به زيرساختهای فضای سايبر است. وی قدرت سايبری را يک ابزار مكمل برای قدرت ملی میداند كه می‌تواند برای استفاده توساط دولتمردان يک كشور جذاب باشد. از نظر اسپید، قدرت سايبری توانايی يک دولت- ملت برای برقراری، كنترل و اعمال نفوذ در داخل و از طريق فضای سايبر برای پشتیبانی و پیوستگی با ديگر عناصر حوزه قدرت ملی است. در اين تعريف دست یابی به قدرت سايبری به توانايی دولت برای توسعه منابع جهت عملیات در فضای سايبر متكی است.
همانطور كه در تعاريف فوق ديده میشود ماهیت و ويژگیهای قدرت سايبری با تعاريف سنتی از قدرت و قدرت ملی منطبق است. قدرت سايبری در بعد تهاجمی، با هدف ضربه به زيرساختهای حیاتی و تخريب تأسیسات نظامی و هسته‌ای دشمن به وسیله حمالات سايبری و اجبار و ارعاب كشورها كاربرد دارد. در بعد تدافعی نیز نشان دهنده میزان آمادگی يک كشور درمقابله با بحران‌های سايبری و قدرت بازدارندگی است. دستیابی به اين قدرت، نسبت به ساير شكل‌های قدرت هزينه كمتری دارد و می‌تواند از طرف كشورهای كوچک برای پیگیری سیاست‌های خود به كار رود .
قدرت سايبری در بعد تهاجمی، با هدف ضربه به زيرساختهای حیاتی و تخريب تأسیسات نظامی و هسته‌ای دشمن به وسیله حمالات سايبری و اجبار و ارعاب كشورها كاربرد دارد
در معاهدات بین الملل نیز نمونه‌هايی از توجه به قدرت سايبری ديده میشود به عنوان مثال ناتواز سال 2007 كنترل تهديدات سايبری و دستیابی به قدرت سايبری را در دستور كار خود قرار داده است. در سال 2011 فضای سايبر را به عنوان فضای امنیتی و نظامی مورد توجه قرار گرفت وپذيرش حمله سايبری در سطح حمله نظامی و مجوز دفاع سايبری و اقدام متقابل نظامی به اعضای ناتو مطرح شد؛ بنابراين قدرت سايبری از موضوعات كلیدی و راهبردی است كه برای نشاان دادن نقش و تأثیر آن در امنیت ملی بايد به طور دقیق شناخته شده و در سطح ملی بازتعريف شود.
رابطه قدرت سایبری و امنیت ملي در فضای سایبر:
فضای سايبر بستر مناسبی برای آزادی بیان، القای انديشه‌ها و ايدئولوژی‌ها و اظهار وجود نهادها و سازمانهای اجتماعی، اقوام و نژادها، اديان مختلف و حتی خرده فرهنگ‌ها فراهم نموده است. در اين فضا، با شكل‌گیری جوامع اطلاعاتی و هويت‌های مجازی، افراد در دام تبلیغات و القای نیازهای كاذب و تغییر در ترجیحات و علايق گرفتار شده‌اند. اين مسئله درعین حال كه انتشار و پراكندگی قدرت دولتها را به همراه دارد؛ اما در صورت هدايت هدفمند، موجب اعتلای اين منابع غیرمادی قدرت خواهد شد. منابعی كه در دهه‌های دورتر به خاطر يکطرفه بودن و غیرتعاملی بودن فضای انتشار، در انحصار كشورها و گروه‌های خاصی بود.
قدرت سايبری، نوعی قدرت نوظهور در فضای سايبر است كه به‌واسطه فراگیر شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای سايبر به وجود آمده است .از آنجا كه ماهیت آن، از جنس قدرت در مفهوم عام است؛ بايد با تعاريف مطرح شده توسط انديشمندان، همخوانی داشته باشد. قدرت ازنظر مفهومی و انتزاعی پديده‌ای با جلوه‌های ظاهری و عینی است. قدرت سايبری نیز از اين قاعاده مستثنا نیست.
امروزه در تمامی كشورها، علاوه بر توجه به منابع مادی قدرت سايبری (قدرت سخت)، رقابت و تلاش سرسختانه‌ای برای كسب و ترويج منابع غیرمادی قدرت سايبری از جمله فرهنگ، آرمان‌ها، ارزشهای سیاسی (قدرت نرم) در حال انجام است كه پیامدهای اين اقدامات در قالب قدرت سايبری تجلی يافته است. اقدامات در زمینه سازماندهی نیروهای سايبری و تلاش برای دستیابی به تسلیحات و تجهیزات سايبری در راستای افزايش قدرت سايبری محسوب میشود. البته شايان ذكر است كه تنها با دارا بودن منابع مادی و غیرمادی موصوف، قدرت سايبری ايجاد نمی‌شود بلكه داشتن اراده ملی و راهبردهای مناسب برای تبديل منابع بالقوه به بالفعل نیز ضروری است.
همانطور كه در فضای واقعی، قدرت و امنیت رابطه متقابلی با هم دارند؛ قدرت سايبری نیز رابطه‌ای انكارناپذير با امنیت ملی دارد، چراكه فضای سايبر نوع جديدی از تهديدات، متفاوت با تهديدات سنتی علیه امنیت ملی را به وجود آورده است. برخی از اين تهديدات مانند جرائم سايبری، جاسوسی سايبری، تروريسم سايبری و جنگ سايبری، منافع ملی كشورها را برای دستیابی به اهداف سیاسی و ايدئولوژيكی با چالشهای جدی روبرو ساخته است. علاوه بر آن امنیت ملی در فضای سايبر با چالشهای نوينی مانند صیانت از ارزشها، هنجارها و هويت ملی، تلاش برای مشروع نشان دادن نظام سیاسی حاكم ، تأمین امنیت مبادلات مالی و احقاق حقوق مادی و معنوی و اعمال قوانین و مقررات در فضای سايبر مواجه است.
همانطور كه در فضای واقعی، قدرت و امنیت رابطه متقابلی با هم دارند؛ قدرت سايبری نیز رابطه‌ای انكارناپذير با امنیت ملی دارد، چراكه فضای سايبر نوع جديدی از تهديدات، متفاوت با تهديدات سنتی علیه امنیت ملی را به وجود آورده است
هر چند، مجهز شدن كشور به فناوری‌های پیشرفته سايبری و قدرت سايبری، نقطه عطفی برجسته برای دستیابی به امنیت ملی است؛ اما وابستگی زيرساختهای حیاتی كشور به فضای سايبر، بیش از آنكه بتواند موجب ارتقای قدرت ملی شود؛ تهديدات جدی برا ی امنیت ملی به ارمغان آورده است .غالب شدن رويكرد تهديد محور نسبت به فضای سايبر، ناشی از جدی بودن تحركات دشمن در فضای سايبر برای ضربه زدن به منافع ملی و امنیت ملی است. در سالهای اخیر، امنیت ملی، نقطه كانونی و مركز ثقل راهبردها و اقدامات سیاسی در سطح كشور بوده است.
متن حاضر که با عنوان “چيستی قدرت سایبری” در سایت قرار گرفته است بخشی از مقاله “قدرت سایبری مبتنی بر رویکرد فرکتالی و بررسی تأثیر آن بر امنیت ملی در فضای سایبر” می‌باشد که در فصلنامه امنیت ملی سال هشتم شماره بیست و نهم به چاپ رسیده است. علاقه مندان می توانند برای مطالعه متن کامل این مقاله به این فصلنامه مراجعه نمایند.
